การตรวจสอบการใช้งบประมาณของรัฐ โดย : ฟอนต์ สีดำ

วันที่ 9 ตุลาคม 2566 - 14:16 น.

---

ว่าไปแล้วรัฐไทย มีระบบการบริหารจัดการตามหลักการที่ทันสมัย มีการถ่ายทอดเทคโนโลยีการบริหารจัดการ ตามหลักการบริหารกิจการบ้านเมืองที่ดี (Good Government) ด้วยหลักการ และทฤษฎีการบริหารจัดการสมัยใหม่ ในส่วนหนึ่งนี้ได้พัฒนาความรู้ความสามารถของบุคลากรของรัฐผ่านโครงการผู้นำการเปลี่ยนแปลง และผ่านมาแล้วประมาณ ยี่สิบห้าปี ก็พบว่า ในช่วงแรกๆ  การดำเนินการของหน่วยงานของรัฐ มีความกระตือรือร้นในการพัฒนาประสิทธิภาพในการทำงานดีมาก มีระบบวันสตอ๊บเซอร์วิซต์ ที่ทำให้ประาชนประงานกับหน่วยงานของรัฐที่สะดวก สบาย ทำงานกับหน่วยงานของรัฐบรรลุเป้าหมายในเวลาอันสั้น

หลังจากที่รัฐบาลที่มาจากการเลือกตั้งถูกยึดอำนาจสองครั้ง ระบบราการมีการปฏิรูปย้อนกลับคืนสภาพเดิม วิธีการบริหารราการก็ปรับเปลี่ยนย้อนกลับ วิธีการเสนองบประมาณเป็นการเสนอโครงการสั้นๆ ตามนโยบาย โดยไม่มีการศึกษาความเป็นไปได้ Feasibility ตามหลักของทฤษฎีเชิงระบบ ประมาณว่า โครงการ กับแผนปฏิบัติการมีมีเนื้อหาสั้นๆ เหมือนกัน โดยที่โครงการไม่ได้ผ่านการพิจารณาถึงความเป็นไปได้ และประสิทธิภาพของโครงการต่อความต้องการของการแก้ปัญหาหรือพัฒนาอะไร

สิ่งเราพบเห็นของผลการดำเนินการในการใช้งบประมาณของรัฐแล้ว ไม่เกิดการใช้ประโยชน์อย่างมีประสิทธิภาพ มีกราดเกลื่อนประเทศ ไม่ว่าศาลาริมทาง ของกรมทางหลวง ปะปาชุมชน บ่อบาดาลตามโครงการส่งเสริมการเกษตรแปลงใหญ่ เป็นต้น โดยไม่ได้ใช้ประโยชน์ตามวัตถุประสงค์อย่างคุ้มค่าในบางโครงการ ตัวอย่างที่เห็นกันได้ชัดเช่น “แหล่งท่องเที่ยวเชิงเกษตร”ที่บ้านท่ามะตูมใช้งบฯของสำนักงานโยธาธิการและผังเมืองสระแก้วรวมทั้งสิ้น 31ล้านบาท ทำเสร็จแล้วถูกทิ้งร้าง!อยู่นานเป็นเวลา5ปี โดยไม่ถูกใช้ประโยชน์ตามโครงการที่ระบุไว้ นั่นคือระบบการใช้งบประมาณของหน่วยงานของรัฐ ไม่ได้ศึกษาความเป็นไปได้จริง และการดำเนินการก็ไม่ได้ดำเนินการตามทฤษฎีเชิงระบบ คือ

Input

Process

Output

Outcome

 

การดำเนินการของหน่วยงานของรัฐในการใช้งบประมาณ ได้ทำโครงการใช้งบประมาณ เพียงให้ได้ปริมาณของเม็ดเงินในงบประมาณให้มากที่สุดเท่านั้น กระบวนการตามหลักทฤษฎีเชิงระบบ จะดำเนินการจบเพียงแค่ Output เท่านั้น คือ จบที่ก่อสร้างเสร็จ เบิกงบประมาณครบ ก็ทิ้งทุกอย่างให้เป็นหลักฐานของการสิ้นสุดโครงการ โดยไม่เกิดผลผลิตของโครงการเลย นี่คือสิ่งที่น่าเศร้า กับการใช้งบประมาณของหน่วยงานของรัฐ

ว่าก็ว่าเถอะ รัฐมีหน่วยงานในการตรวจสอบการใช้งบประมาณของรัฐ เช่นสำนักงบตรวจเงินแผ่นดิน ซึ่งอาจจะมีกำลังในการตรวจสอบการใช้งบประมาณของรัฐ ที่มีกระจายอยู่กับหน่วยงานของรัฐทั่วประเทศ ไม่เพียงพอต่อการตรวจสอบ ทั้งกระบวนการเริ่มโครงการ กระบวนการตรวจสอบช่วงกำลังดำเนินการ กระบวนการตรวจสอบช่วงส่งมอบงน และกระบวนการตรวจสอบช่วงใช้งาน ซึ่งก็น่าเห็นใจที่มีหน่วยงานตรวจสอบที่บุคลากรมีไม่มากพอ ถ้าเอากระบวนการตรวจสอบกระจายลงไปให้เกิดการตรวสอบให้มากขึ้น ไม่ว่าจะเป็นเจ้าหน้าที่ที่ได้รับการแต่งตั้งให้ปฏิบัติหน้าที่โดยตรง แล้วควรกระจายให้มีการตรวจสอบอย่างรอบด้านโดยเฉพาะผู้ที่ได้รับผลกระทบโดยตรงของโครงการ หรือผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย (Stake Holder) หรือประชาชนที่อยู่รอบโครงการ รวมทั้งผู้สื่อข่าว เพื่อสะท้อนถึงประสิทธิภาพของโครงการอย่างจริงจัง

กระบวนการตรวจสอบการใช้งบประมาณของรัฐ ที่ระบุไว้ในบทบาทหน้าที่ที่เป็นกระกระบวนการตรวจสอบการใช้งบประมาณของรัฐ ประกอบด้วย 3 ขั้นตอนหลัก ได้แก่

                1.การตรวจสอบภายใน เป็นการตรวจสอบโดยหน่วยงานของรัฐเอง โดยใช้ระบบควบคุมภายในและระบบติดตามประเมินผล เพื่อตรวจสอบความถูกต้อง ครบถ้วน และเป็นไปตามระเบียบที่เกี่ยวข้อง
                2.การตรวจสอบโดยฝ่ายนิติบัญญัติ เป็นการตรวจสอบโดยรัฐสภาและคณะกรรมาธิการวิสามัญพิจารณาร่างพระราชบัญญัติงบประมาณรายจ่ายประจำปี โดยพิจารณาถึงความเหมาะสมของการจัดสรรงบประมาณตามนโยบายและเป้าหมายของรัฐบาล
                3.การตรวจสอบโดยหน่วยงานอิสระ เป็นการตรวจสอบโดยหน่วยงานอิสระ เช่น สำนักงานการตรวจเงินแผ่นดิน (สตง.) และคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ (ป.ป.ช.) เพื่อตรวจสอบการใช้จ่ายงบประมาณของรัฐว่าเป็นไปตามกฎหมาย ระเบียบ และข้อบังคับหรือไม่
ในแต่ละขั้นตอน จะใช้วิธีการตรวจสอบที่แตกต่างกัน โดยการตรวจสอบภายในจะใช้วิธีการตรวจสอบเอกสารและหลักฐานเป็นหลัก การตรวจสอบโดยฝ่ายนิติบัญญัติจะใช้วิธีการสอบทานเอกสารและหลักฐาน รวมถึงการสอบปากคำผู้ที่เกี่ยวข้อง การตรวจสอบโดยหน่วยงานอิสระจะใช้วิธีการตรวจสอบเอกสารและหลักฐาน รวมถึงการสอบทานระบบงานและการดำเนินงาน
กระบวนการตรวจสอบการใช้งบประมาณของรัฐมีความสำคัญอย่างยิ่งในการป้องกันการทุจริตและประพฤติมิชอบในการใช้จ่ายงบประมาณของรัฐ ช่วยให้มั่นใจได้ว่างบประมาณของรัฐจะถูกนำไปใช้อย่างมีประสิทธิภาพและเกิดประโยชน์สูงสุดต่อประชาชน
รายละเอียดของกระบวนการตรวจสอบในแต่ละขั้นตอน มีดังนี้
การตรวจสอบภายใน
การตรวจสอบภายในเป็นการตรวจสอบโดยหน่วยงานของรัฐเอง เพื่อให้มั่นใจว่างบประมาณของรัฐถูกนำไปใช้อย่างถูกต้อง ครบถ้วน และเป็นไปตามระเบียบที่เกี่ยวข้อง การตรวจสอบภายในจะครอบคลุมทั้งการใช้จ่ายงบประมาณรายจ่ายประจำปี การใช้จ่ายงบประมาณรายจ่ายเพิ่มเติม และเงินนอกงบประมาณหน่วยงานของรัฐมีหน้าที่ต้องจัดให้มีระบบควบคุมภายในที่ดี เพื่อป้องกันการทุจริตและประพฤติมิชอบในการใช้จ่ายงบประมาณ โดยระบบควบคุมภายในที่ดีควรประกอบด้วยองค์ประกอบ 5 ประการ ได้แก่
                1.สภาพแวดล้อมการควบคุม เป็นสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการควบคุมที่ดี เช่น การมีนโยบายและแนวปฏิบัติที่ชัดเจน การมีบุคลากรที่มีความซื่อสัตย์สุจริต เป็นต้น
                2.การประเมินความเสี่ยง เป็นการประเมินความเสี่ยงในการทุจริตและประพฤติมิชอบ เช่น ความเสี่ยงจากการขาดการควบคุม ความเสี่ยงจากการทุจริตโดยเจ้าหน้าที่ เป็นต้น
                3.กิจกรรมการควบคุม เป็นกิจกรรมที่ดำเนินการเพื่อลดความเสี่ยงในการทุจริตและประพฤติมิชอบ เช่น การกำหนดขั้นตอนการปฏิบัติงาน การตรวจสอบความถูกต้องของข้อมูล เป็นต้น
                4.สารสนเทศและการสื่อสาร เป็นสารสนเทศที่เพียงพอและถูกต้อง เพื่อให้สามารถติดตามและประเมินผลการปฏิบัติงานได้
                5.การติดตามและประเมินผล เป็นการตรวจสอบว่าระบบควบคุมภายในมีประสิทธิภาพและประสิทธิผลหรือไม่

การตรวจสอบภายในโดยหน่วยงานของรัฐจะดำเนินการโดยเจ้าหน้าที่ตรวจสอบภายใน ซึ่งต้องมีคุณสมบัติและทักษะที่เพียงพอในการปฏิบัติงานตรวจสอบ

การตรวจสอบโดยฝ่ายนิติบัญญัติ
การตรวจสอบโดยฝ่ายนิติบัญญัติเป็นการตรวจสอบโดยรัฐสภาและคณะกรรมาธิการวิสามัญพิจารณาร่างพระราชบัญญัติงบประมาณรายจ่ายประจำปี เพื่อพิจารณาถึงความเหมาะสมของการจัดสรรงบประมาณตามนโยบายและเป้าหมายของรัฐบาล
รัฐสภามีหน้าที่พิจารณาร่างพระราชบัญญัติงบประมาณรายจ่ายประจำปี ซึ่งประกอบด้วยการพิจารณาแผนการใช้งบประมาณ การพิจารณาการจัดสรรงบประมาณ และการพิจารณาการเสนอของบประมาณเพิ่มเติม
คณะกรรมาธิการวิสามัญพิจารณาร่างพระราชบัญญัติงบประมาณรายจ่ายประจำปีมีหน้าที่พิจารณารายละเอียดของงบประมาณรายจ่ายประจำปี โดยพิจารณาถึงความเหมาะสมของการจัดสรรงบประมาณตามนโยบายและเป้าหมายของรัฐบาล รวมถึงตรวจสอบความโปร่งใสและประสิทธิภาพในการใช้งบประมาณ
การตรวจสอบโดยฝ่ายนิติบัญญัติจะดำเนินการโดยสมาชิกรัฐสภาและคณะกรรมาธิการวิสามัญพิจารณาร่างพระราชบัญญัติงบประมาณรายจ่ายประจำปี
การตรวจสอบโดยหน่วยงานอิสระ
การตรวจสอบโดยหน่วยงานอิสระเป็นการตรวจสอบโดยหน่วยงานอิสระ เช่น สตง. และ ป.ป.ช. เพื่อตรวจสอบการใช้จ่ายงบประมาณของรัฐว่าเป็นไปตามกฎหมาย ระเบียบ และข้อบังคับหรือไม่
สตง. เป็นหน่วยงานของรัฐที่มีหน้าที่ตรวจสอบการใช้งบประมาณของรัฐ โดยตรวจสอบทั้งการใช้จ่ายงบประมาณรายจ่ายประจำปี การใช้จ่ายงบประมาณรายจ่ายเพิ่มเติม และเงินนอกงบประมาณ
ป.ป.ช. เป็นหน่วยงานของรัฐที่มีหน้าที่ป้องกันและปราบปรามการทุจริตและประพฤติมิชอบ ซึ่งรวมถึงการทุจริตในการใช้จ่ายงบประมาณของรัฐ ป.ป.ช. มีอำนาจตรวจสอบการใช้จ่ายงบประมาณของรัฐทุกประเภท
การตรวจสอบโดยหน่วยงานอิสระจะดำเนินการโดยเจ้าหน้าที่ของหน่วยงานอิสระ

ดูสิ หน่วยงานของรัฐ มีทั้งองค์กรที่เป็นทั้งหน่วยงานของรัฐ มีทั้งสมาชิกรัฐสภา และองค์กรอิสระ ที่คอยตรวจสอบการใช้งบประมาณของรัฐ ยังปล่อยให้เกิดการใช่งบประมาณของรัฐที่ขาดประสิทธิ์ภาพ เกิดผลผลิตต่อหน่วยการลงทุนที่ต่ำหรือไม่เกิดเลย มันน่าเศร้าใจนะครับ ฝากถึงรัฐบาลช่วยปฏิรูปกระบวนการใช้งบประมาณของรัฐ และการตรวจสอบการใช้งบประมาณของรัฐ ให้สอดคล้องกับการบริการงานที่มุ่งผลสัมฤทธิ์ PBB ตามที่ความคาดหวังของรัฐบาลและประชาชนด้วยนะครับ