เคล็ดลับสังเกตุและดูแลเด็กนอนกรนจาก ต่อมทอนซิลและต่อมอะดีนอยด์

วันที่ 20 ตุลาคม 2568 - 15:45 น.

เด็กนอนกรนจากต่อมทอนซิล (Tonsil) และต่อมอะดีนอยด์ (Adenoid)

เริ่มต้นด้วยการทำความรู้จักอาการต่อมทอนซิลในเด็ก โดยเด็กมีไข้ มีน้ำมูก เจ็บคอคุณพ่อคุณแม่มักจะถามว่า แล้วเป็นทอนซิลอักเสบมั้ย? ซึ่งผู้ร้ายตัวจริงคือเชื้อไวรัสที่ก่อโรคแต่ทอนซิลเป็นแพะรับบาปเพราะเมื่อตรวจพบทอนซิลโตร่วมกับคอแดง มักจะได้รับการวินิจฉัยว่าลูกเป็น “ต่อมทอนซิลอักเสบ” อันที่จริงทั้งทอนซิลและคอหอย ก็จะแดงเวลาติดเชื้อไวรัสทางเดินหายใจส่วนบนอยู่แล้ว ซึ่งต่อมทอนซิลก็คือต่อมน้ำเหลืองต่อมหนึ่งของร่างกาย ตั้งอยู่ 2 ข้าง บริเวณใกล้ๆกับโคนลิ้น ทั้งนี้บทความให้ความรู้โดย พญ.ปุษยบรรพ์ สุวรรณคีรี (ว.34486)กุมารแพทย์เฉพาะทาง โรคทางเดินหายใจและเวชบำบัดวิกฤต ศูนย์สุขภาพเด็ก โรงพยาบาลนวเวชได้เขียนอธิบายให้ความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับอาการ สาเหตุ ของเด็กนอนกรนจากต่อมทอนซิลและต่อมอะดีนอยด์โต เพื่อให้คุณพ่อคุณแม่นำไปสังเกตลูกน้อยจะได้รับการวินิจฉัยและการรักษาที่ถูกต้องต่อไป

ต่อมน้ำเหลืองคืออะไร?

ต่อมน้ำเหลือง เป็นที่อยู่ของเม็ดเลือดขาวโดยเจ้าเม็ดเลือดขาวทำหน้าที่เหมือนทหารในร่างกายเด็กเล็กอายุน้อยกว่า 6 ปีนั้น จะติดเชื้อได้ง่ายเพราะเซลล์ภูมิคุ้มกันก็เปรียบเสมือนทหารถ้าเจอศัตรูครั้งแรกก็ยังไม่เก่งดังนั้นจึงต้องเอาทหารจำนวนมากเข้าสู้ เราก็ต้องสร้างทหาร (เซลล์ภูมิคุ้มกัน) จำนวนให้มากๆ บ้าน (ต่อมน้ำเหลือง) ก็ต้องใหญ่ตามจำนวนเซลล์ที่มาก เพราะฉะนั้นในเด็กอายุ 2-6 ปี ก็จะมีภาวะต่อมน้ำเหลืองโตได้อยู่แล้ว (lymphoid hyperplasia) พอเด็กโตขึ้นพบเจอเชื้อโรคมามากภูมิคุ้มกันทำงานได้มีประสิทธิภาพมากขึ้น ดังนั้นในเด็กโต ต่อมน้ำเหลืองก็จะไม่ต้องมีขนาดใหญ่ เพราะทหารเก่งขึ้น ก็ใช้ทหารน้อยลง

ต่อมน้ำเหลืองในร่างกายเรากระจายอยู่ทั่วร่างกายแต่ต่อมทอนซิลอยู่ในที่ที่มองเห็นได้และอยู่ในตำแหน่งที่มีการติดเชื้อบ่อยที่สุดในเด็กคือทางเดินหายใจส่วนบน ทำให้เด็กจำนวนมากตรวจพบต่อมทอนซิลโต แม้ว่าตอนนั้นเค้าสบายดีอยู่ก็ตามพอเจ็บป่วย ทอนซิลที่โตเป็นทุนเดิมอยู่แล้ว ก็จะแดงขึ้น จึงจะได้รับการวินิจฉัยว่าเป็น ต่อมทอนซิลอักเสบ

ซึ่งจริง ๆ สาเหตุของต่อมทอนซิลอักเสบในเด็กเล็กคือไวรัสที่ก่อให้เกิดโรคหวัด แต่พอมีคำว่า ต่อมอักเสบ ก็มักจะสร้างความกังวล และจบลงที่ได้รับยาปฏิชีวนะอยู่เสมอทำให้เด็กๆ ได้รับยาปฏิชีวนะโดยไม่จำเป็น แต่ก็ใช่ว่าต่อมทอนซิลอักเสบที่เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรียจะไม่มีแต่มักจะมีอาการเด่น คือเด็กจะไข้สูง เจ็บคอมาก โดยเฉพาะเวลากลืนอาการเหล่านี้จะเป็นเร็ว ไม่มีอาการหวัดนำมาก่อน ไม่มีอาการไอ หรือไอน้อยมาก ตรวจพบหนองที่ต่อมทอนซิลถ้ามีอาการเช่นนี้ต้องกินยาปฏิชีวนะจนครบ 10 วัน

นอนกรนจากต่อมทอนซิลโต

นอกจากต่อมทอนซิลจะเป็นต่อมที่มองเห็นได้ง่าย เป็นที่รู้จักมันยังสร้างปัญหาด้วยการอยู่บริเวณทางเดินหายใจส่วนต้นซึ่งถ้ามีขนาดโตมากๆก็จะอุดกั้นทางเดินหายใจเวลาเรานอนหลับ กล้ามเนื้อทางเดินหายใจหย่อน ประกอบกับมีต่อมน้ำเหลืองโตขวางทางอากาศ

อาการของเด็กจะนอนกรนเกิดขึ้นเพราะอากาศไหลผ่านที่แคบๆถ้าต่อมทอนซิลโตต่อมน้ำเหลืองที่อยู่บริเวณใกล้ๆกันจะโตด้วย ชื่อว่าต่อมอะดีนอยด์  ถ้าทั้งสองต่อมโตมากก็เหมือนมีก้อนหินใหญ่ 3 ก้อน ขวางทางเดินอากาศ (ดูรูปประกอบ)

เด็กจะนอนกรนเสียงดังในบางคนอาจมีภาวะหยุดหายใจจากภาวะทางเดินหายใจอุดกั้น ซึ่งถ้าลูกนอนกรนมาก อ้าปากหายใจ และมีจังหวะสะดุดตอนหลับ

แนะนำให้พาลูกไปปรึกษากุมารแพทย์โรคทางเดินหายใจ เพื่อประเมินความรุนแรง และวางแผนการรักษาต่อไป

เด็กที่เป็นภูมิแพ้จะมีต่อมทอนซิลและอะดีนอยด์โตได้บ่อยกว่า

เด็กที่มีภาวะภูมิแพ้จมูก มีต่อมทอนซิลและต่อมอะดีนอยด์โตได้มากกว่าเด็กที่ไม่มีภาวะภูมิแพ้เพราะเด็กที่เป็นภูมิแพ้จมูก มักจะมีอาการเยื่อบุจมูกอักเสบคัดจมูกและหายใจลำบากเด็กจะนอนอ้าปากหายใจซึ่งการหายใจทางปากนั้นจะทำให้อากาศที่หายใจเข้าไปไม่ได้กรองฝุ่นละอองได้ดีเท่ากับจมูกจึงมีต่อมทอนซินและอะดีนอยด์ที่โตได้ง่ายกว่า

• เมื่อไหร่ควรตัดต่อมทอนซิลและต่อมอะดีนอยด์ 
• ถ้าการกรนนั้น ทำให้มีภาวะหยุดหายใจเกิดจากต่อมทอนซิลและอะดีนอยด์โตและไม่ตอบสนองกับการใช้ยาสเตียรอยด์พ่นจมูกจะเป็นข้อบ่งชี้ในการตัดต่อมทอนซิลและต่อมอะดีนอยด์
• หรือมีการติดเชื้อที่ต่อมทอนซิลบ่อยมาก (ความถี่ไม่ได้ระบุชัดเจน)แต่มีการศึกษาว่าไม่ได้ทำให้การติดเชื้อลดลงชัดเจน
• การตัดต่อมทอนซิลมีผลเสียหรือไม่

ต่อมทอนซิลเป็นต่อมน้ำเหลือง 2 ต่อม ในหลายร้อยต่อม การตัดออกไม่ได้ทำให้ภูมิคุ้มกันร่างกายอ่อนแอลงแต่การผ่าตัดทุกชนิดมีความเสี่ยง ดังนั้นต้องชั่งใจระหว่างประโยชน์ที่จะได้ กับความเสี่ยงที่อาจจะเกิดในการผ่าตัดซึ่งต้องตัดสินใจร่วมกัน ระหว่างผู้ปกครองและแพทย์ผู้รักษา