ญี่ปุ่นบนสันเขาแห่งประวัติศาสตร์: ความ อยู่รอดท่ามกลางมรสุมภูมิรัฐศาสตร์ใหม่  โดย: ฟอนต์ สีดำ

วันที่ 20 พฤศจิกายน 2568 - 14:47 น.

---

บทนำ: แสงรางๆ ของอาทิตย์อุทัยในวันที่โลกแปรผัน

ในช่วงยามเย็นที่ท้องฟ้าเหนือกรุงโตเกียวค่อยๆ กลืนแสงอาทิตย์ลงสู่ขอบฟ้า เมืองใหญ่ที่เคยเป็นสัญลักษณ์ของความมั่นคงและระเบียบแบบแผนกำลังสั่นคลอนด้วยแรงกดดันที่แทบไม่อาจมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า แม้ญี่ปุ่นจะยังปรากฏในสายตาโลกในฐานะประเทศพัฒนาแล้วที่แข็งแกร่ง มีเทคโนโลยีล้ำสมัย และสังคมที่มีวินัยสูง แต่เบื้องหลังภาพลักษณ์นั้นกำลังซ่อนรอยร้าวอันลึก ที่มาจากการเผชิญหน้ากับความเสี่ยงใหม่ๆ ซึ่งไม่ใช่เพียงภัยทางทหาร แต่เป็นภัยเงียบที่กัดกินเสถียรภาพของชาติจากภายใน

เสียงเตือนที่สะท้อนไปทั่วสังคมญี่ปุ่นอาจเริ่มต้นจากบุคคลเพียงคนเดียว แต่คลื่นสะเทือนของถ้อยคำดังกล่าวได้สั่นคลอนโครงสร้างความเข้าใจเดิมเกี่ยวกับความมั่นคงของชาติอย่างรุนแรง ชิเกรุ อิชิบะ (Shigeru Ishiba) อดีตรัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหม ผู้เป็นที่ยอมรับว่าเป็นหนึ่งในนักยุทธศาสตร์ความมั่นคงที่มองเกมภูมิรัฐศาสตร์ได้ทะลุปรุโปร่งที่สุดของญี่ปุ่น ได้ประกาศถ้อยคำซึ่งทำเอาที่ประชุมทั้งห้องเงียบงัน

“สงครามกับจีน หมายถึง จุดจบของชาติญี่ปุ่น”

ถ้อยคำนี้ไม่ได้เป็นเพียงการประเมินสถานการณ์ทางทหาร หากแต่เป็นการสรุปความจริงอันโหดร้ายที่สุดของประเทศหนึ่งซึ่งพึ่งพาการนำเข้าพลังงานและอาหารจากภายนอกอย่างมหาศาล สังคมญี่ปุ่นที่เคยเชื่อมั่นในความเข้มแข็งของตนเองต้องย้อนกลับมาทบทวนว่า ระบบเศรษฐกิจและโครงสร้างความมั่นคงของตนได้ถูกผูกติดไว้กับห่วงโซ่อุปทานโลกมากเพียงใด และความเปลี่ยนแปลงทางอำนาจในเอเชียกำลังคืบเข้ามาไกลเพียงใด

อิชิบะไม่เพียงเตือนถึงเรือรบหรือขีปนาวุธ หากกำลังบอกว่า “สงครามในศตวรรษที่ 21” ไม่ได้เกิดขึ้นในสนามรบเพียงอย่างเดียว แต่ซ่อนตัวอยู่ในเส้นทางเดินเรือ พลังงานที่ใช้ผลิตไฟฟ้า และเมล็ดข้าวในจานอาหารทุกมื้อของชาวญี่ปุ่น การเตือนครั้งนี้จึงเป็นการก้องร้องต่อสังคมที่เคยชินกับความมั่นคงว่า ความอยู่รอดไม่ใช่สิ่งที่สามารถรับประกันได้อีกต่อไป

มหาสมรภูมิที่เปลี่ยนโฉม: เมื่อจีนกลายเป็นศูนย์กลางแรงโน้มถ่วงของเอเชีย

เพื่อให้เข้าใจความสั่นสะเทือนที่ญี่ปุ่นกำลังเผชิญ จำเป็นต้องมองย้อนกลับไปยังภูมิรัฐศาสตร์ของเอเชียที่กำลังถูกวาดขึ้นใหม่ในทุกทศวรรษ จีนได้ก้าวขึ้นจากประเทศกำลังพัฒนาสู่มหาอำนาจที่มีอิทธิพลครอบคลุมทั้งเศรษฐกิจ การทหาร และเทคโนโลยี ความเปลี่ยนแปลงนี้ไม่ได้เกิดขึ้นแบบฉับพลัน หากแต่ค่อยๆ สร้างแรงสะสมจนกลายเป็นพลังที่ไม่มีประเทศใดในเอเชียรวมถึงญี่ปุ่นสามารถมองข้ามได้

1. ความได้เปรียบด้านกองทัพ: เงาทะมึนที่ปกคลุมทะเลจีนตะวันออก

รายงานด้านกลาโหมระหว่างประเทศชี้ชัดว่า กองทัพเรือจีนปัจจุบันมีจำนวนเรือรบมากที่สุดในโลก โดยมีเรือประจำการกว่า 370 ลำ ซึ่งมากกว่ากองทัพเรือญี่ปุ่นกว่าสองเท่า การเสริมสร้างขีดความสามารถของจีนไม่ได้จำกัดเพียงจำนวน แต่ยังรวมถึงเทคโนโลยีใหม่ๆ เช่น ขีปนาวุธความเร็วเหนือเสียง (Hypersonic Missiles) อย่าง DF-17 ที่สามารถเจาะระบบป้องกันได้ในเวลาไม่กี่นาที

ในขณะที่ญี่ปุ่นแม้จะมีเทคโนโลยีล้ำหน้า แต่ขนาดกองทัพไม่สามารถเทียบกับจีนได้เลย ช่องว่างที่กว้างขึ้นเรื่อยๆ นี้คือสิ่งที่อิชิบะมองเห็นว่าเป็นสัญญาณเตือนถึงความเสี่ยงที่ประเทศไม่อาจรับมือได้ด้วยการเสริมกำลังทหารเพียงอย่างเดียว

2. เศรษฐกิจระดับมหภาค: ช่องว่างที่ขยายจนยากจะไล่ทัน

เมื่อเปรียบเศรษฐกิจของทั้งสองประเทศ ความแตกต่างยิ่งชัดเจนขึ้นไปอีก จีนมีจีดีพีสูงกว่าญี่ปุ่นถึงเกือบสี่เท่า และยังเป็นผู้ควบคุมห่วงโซ่อุปทานส่วนสำคัญของโลก ไม่ว่าจะเป็นการผลิตสินค้าอิเล็กทรอนิกส์ แบตเตอรี่ แร่หายาก หรือชิ้นส่วนอุตสาหกรรมต่างๆ

ในขณะที่ญี่ปุ่นหลายอุตสาหกรรมยังต้องพึ่งพาวัตถุดิบ นำเข้าแร่หายาก และผลิตภัณฑ์กึ่งสำเร็จรูปจากจีน หากความสัมพันธ์สั่นคลอน ความเสี่ยงต่ออุตสาหกรรมหลัก เช่น รถยนต์ เครื่องใช้ไฟฟ้า และหุ่นยนต์ จะเพิ่มขึ้นอย่างทวีคูณ

3. เทคโนโลยี: จีนจากผู้ตามสู่ผู้นำ

รายงานของ CSIS และ Bruegel เปิดเผยข้อมูลที่ทำให้หลายประเทศตื่นตระหนกจีนได้แซงสหรัฐฯ ในงานวิจัยขั้นสูงหลายสาขา เช่น AI ควอนตัม และขีปนาวุธเหนือเสียง ญี่ปุ่นซึ่งเคยนำโลกในด้านวิทยาศาสตร์กำลังถูกท้าทายอย่างหนัก นวัตกรรมชะลอตัวลงเพราะสังคมสูงวัยและระบบราชการที่ซับซ้อน

เมื่อพิจารณาองค์ประกอบทั้งหมด จึงไม่น่าแปลกที่อิชิบะจะเตือนว่า

"ญี่ปุ่นอาจแพ้ตั้งแต่ยังไม่เริ่มสู้ หากเส้นทางเดินเรือถูกตัดขาด"

สงครามเงียบ: พลังงาน อาหาร และทรัพยากรที่ผูกพันชะตาชาติ

ญี่ปุ่นเป็นชาติอุตสาหกรรมที่ยิ่งใหญ่ แต่แทบไม่มีทรัพยากรธรรมชาติเป็นของตนเอง อิชิบะจึงชี้ให้เห็นว่า “ความมั่นคงของญี่ปุ่นไม่ได้ขึ้นอยู่กับขีปนาวุธ แต่ขึ้นอยู่กับเรือที่บรรทุกน้ำมัน”

1. พลังงาน: 95% ที่ต้องลอยมาบนผืนน้ำทะเล

ญี่ปุ่นนำเข้าพลังงานถึง 95% ของความต้องการทั้งหมด ไม่ว่าจะเป็นน้ำมัน ก๊าซธรรมชาติ หรือแร่สำคัญ การเดินเรือคือเส้นเลือดใหญ่ที่หล่อเลี้ยงไฟฟ้า ระบบขนส่ง และอุตสาหกรรมทั้งประเทศ หากเส้นทางเหล่านี้ถูกปิดเพียงไม่กี่สัปดาห์ ระบบเศรษฐกิจของญี่ปุ่นจะเริ่มหยุดชะงัก

ยิ่งไปกว่านั้นกว่า 70% ของพลังงานที่ญี่ปุ่นนำเข้า ต้องผ่านทะเลจีนใต้และช่องแคบไต้หวัน ซึ่งจีนมีอิทธิพลสูงขึ้นเรื่อยๆ

2. อาหาร: 60% ที่มาจากต่างแดน

แม้ชาติที่มีภาพลักษณ์ของความมั่นคงจะดูเหมือนพึ่งพาตนเองได้ แต่ญี่ปุ่นนำเข้าอาหารกว่า 60% การปิดเส้นทางเรือเพียงไม่นานจะทำให้สต็อกอาหารหมดลงอย่างรวดเร็ว ความเปราะบางนี้จึงกลายเป็นหนึ่งในประเด็นที่รัฐบาลต้องเผชิญด้วยความระมัดระวังสูงสุด

3. แร่หายาก: เมื่อเทคโนโลยีญี่ปุ่นหายใจด้วยวัตถุดิบจากจีน

จีนควบคุมการผลิตและส่งออกแร่หายากกว่า 60% ของโลก ซึ่งเป็นหัวใจสำคัญของอุตสาหกรรมญี่ปุ่น หากจีนหยุดส่งออก โรงงานใหญ่ในนาโกย่าและไซตามะจะต้องหยุดสายการผลิตทันที

ทั้งหมดนี้ไม่จำเป็นต้องใช้ปืนแม้แต่นัดเดียว ก็สามารถทำให้ประเทศทั้งประเทศหยุดชะงักได้ในไม่กี่สัปดาห์

รอยแยกภายใน: เมื่ออนาคตของชาติกลายเป็นสนามรบแห่งแนวคิด

คำเตือนของอิชิบะไม่เพียงสะเทือนเวทีภูมิรัฐศาสตร์ แต่ยังสร้างแรงสั่นสะเทือนภายในญี่ปุ่นเอง พรรคเสรีประชาธิปไตย (LDP) ที่ปกครองประเทศมายาวนานกำลังเผชิญความแตกแยกทางยุทธศาสตร์ครั้งใหญ่

กลุ่มที่ 1: สายแข็ง-เพิ่มกำลังรบเพื่อยืนหยัด

แนวคิดนี้เชื่อว่า ญี่ปุ่นต้องแสดงพลังด้านการทหารมากขึ้นเพื่อปกป้องตนเองจากจีน การซื้อ F-35 การเพิ่มงบกลาโหม และการติดตั้งขีปนาวุธพิสัยไกลเป็นตัวอย่างของทิศทางนี้

กลุ่มที่ 2: สายปฏิบัติ อิชิบะและแนวคิด “อยู่รอดเหนืออำนาจ”

อิชิบะเชื่อว่า การเพิ่มกำลังไม่สามารถแก้ปัญหาการพึ่งพาเส้นทางเดินเรือและพลังงานได้ ความเข้มแข็งที่แท้จริงคือการเพิ่มความทนทานของประเทศภายใน

“ชาติจะแกร่งไม่ใช่เพราะอาวุธ แต่เพราะสามารถยืนหยัดได้ในวันที่ถูกตัดเส้นทางพลังงาน”

โพลล์ล่าสุดสะท้อนความแตกแยกนี้:

• 60% ของชาวญี่ปุ่นสนับสนุนการหลีกเลี่ยงสงคราม
• อีก 40% มองว่าญี่ปุ่นต้องสู้และห้ามถอย

ทางแยกยุทธศาสตร์: ญี่ปุ่นจะไปทางไหนต่อ?

อิชิบะเสนอให้ญี่ปุ่นเลือกเส้นทางที่ไม่ใช่การแข่งอาวุธ แต่คือการสร้าง “ชาติที่ไม่ล้ม แม้เส้นทางการค้าจะถูกปิด”

1. เส้นทางพันธมิตร-เพิ่มกำลังรบ ร่วมมือสหรัฐฯ เข้าสู่แนวหน้า

ข้อดี

• แสดงจุดยืนชัดเจนต่อจีน
• เสริมความสัมพันธ์กับสหรัฐฯ

ข้อเสีย

• สหรัฐฯ อาจมาช้าในยามคับขัน
• ญี่ปุ่นจะตกอยู่ในสนามรบโดยตรง

2. เส้นทางความทนทาน-กลยุทธ์แห่งความยืนหยัด

อิชิบะเสนอว่าญี่ปุ่นต้อง:

• กระจายแหล่งพลังงาน
• เพิ่มพลังงานทดแทนและพลังงานนิวเคลียร์
• เสริมความมั่นคงด้านอาหาร
• สร้างพันธมิตรเพื่อปกป้องเส้นทางเดินเรือร่วมกันในเอเชีย

วิธีนี้อาจลดภาพลักษณ์ความเป็นมหาอำนาจในระยะสั้น แต่จะทำให้ประเทศยืนหยัดได้ดีกว่าในระยะยาว

บทส่งท้าย: ญี่ปุ่นจะเป็นผู้เล่นหรือเพียงเบี้ยในเกมของมหาอำนาจ?

โลกกำลังเปลี่ยนผ่านสู่ยุคที่อำนาจไม่ได้อยู่ในมือของผู้ถืออาวุธหนักที่สุด หากอยู่ในมือของผู้ที่สามารถทนต่อแรงสั่นสะเทือนของระบบโลกได้มากที่สุด ญี่ปุ่นกำลังยืนอยู่ตรงสันเขาแหลมคมแห่งประวัติศาสตร์ หากเลือกผิดเพียงก้าวเดียวอาจล้มลงอย่างไม่อาจกลับขึ้นมาได้

อิชิบะทิ้งท้ายไว้ว่า:

“ความแข็งแกร่งแท้จริง ไม่ใช่การชนะสงคราม แต่คือการทำให้สงครามไม่อาจเกิดขึ้นได้ตั้งแต่แรก”

ทางที่ญี่ปุ่นเลือกในวันนี้จะเป็นคำตอบว่า ประเทศอาทิตย์อุทัยจะยืนหยัดในศตวรรษแห่งความปั่นป่วนนี้ได้หรือไม่ และจะกำหนดชะตาของชาติไปอีกครึ่งศตวรรษข้างหน้า

แหล่งอ้างอิง (References)

1. Center for Strategic and International Studies (CSIS). (2024). How Japan Thinks about Energy Security.
2. Voice of America (VOA). (2024). China warns of 'heavy price' for Japan after lawmakers visit Taiwan.
3. Bruegel. (2025). What can Europe learn from China's critical-tech innovation push?
4. The Institute of Energy Economics, Japan (IEEJ). (2024). New Taiwanese Regime and Geopolitical Risks Regarding China-Taiwan Relations.
5. Ministry of Economy, Trade and Industry (METI), Japan. (2023). 10 questions for understanding the current energy situation.