พรมแดนแห่งผลประโยชน์: พื้นที่ทับซ้อน อ่าวไทย-กัมพูชา  โดย: ฟอนต์ สีดำ

วันที่ 31 กรกฎาคม 2568 - 13:07 น.

บทนำ: พรมแดนที่มองไม่เห็น

ในซีกโลกตะวันออกเฉียงใต้ พรมแดนไม่ได้ถูกกำหนดไว้เพียงบนบก หากแต่ยังทอดยาวไปในผืนน้ำที่กว้างไกล อ่าวไทยคือหนึ่งในพื้นที่ซึ่งเส้นแบ่งทางภูมิศาสตร์มิได้ชัดเจนดั่งลายเส้นบนแผนที่ หากเต็มไปด้วยแรงดึงดูดจากทรัพยากรใต้ทะเล โดยเฉพาะน้ำมันและก๊าซธรรมชาติ ซึ่งกลายเป็นจุดศูนย์กลางของความขัดแย้งที่ยังไม่ถูกคลี่คลายระหว่างไทยกับกัมพูชาในพื้นที่ที่เรียกว่า “พื้นที่ทับซ้อนทางทะเล” (Overlapping Claim Area: OCA) — พื้นที่ซึ่งคำว่า “พรมแดน” กลายเป็นภาพลวงตาเมื่อถูกบดบังด้วยผลประโยชน์ทางพลังงานที่มิอาจประเมินค่าได้

พื้นที่ทับซ้อน: พรมแดนที่ถูกปกคลุมด้วยผลประโยชน์

พื้นที่ทับซ้อนระหว่างไทยกับกัมพูชาในอ่าวไทยมีขนาดประมาณ 26,000 ตารางกิโลเมตร เป็นผลสืบเนื่องจากการตีความต่างกันของหลักการแบ่งเขตแดนทางทะเลระหว่างสองประเทศ ไทยยึดตามหลัก "เส้นกึ่งกลาง" (Equidistance Principle) ส่วนกัมพูชายึดตามแนว "หลักการเส้นทิศ" (Angle Bisector Principle) ส่งผลให้เกิดพื้นที่ที่ทั้งสองฝ่ายต่างอ้างสิทธิครอบครองร่วมกัน

แม้จะมีข้อตกลงในการหลีกเลี่ยงการเผชิญหน้าโดยตรง แต่ภายใต้คลื่นสงบกลับแฝงเร้นด้วยการแข่งขันเพื่อช่วงชิงสิทธิการสำรวจและขุดเจาะพลังงาน ทรัพยากรธรรมชาติในพื้นที่ดังกล่าวประเมินว่ามีศักยภาพสูง โดยเฉพาะในส่วนที่เชื่อมโยงกับแหล่งก๊าซ "บงกช" และ "เอราวัณ" ซึ่งอยู่ในฝั่งไทยของอ่าว

ทุนพลังงาน: ผู้เล่นเงาที่อยู่เบื้องหลังพรมแดน

ในพื้นที่ทับซ้อนนี้ มีการขอสัมปทานเพื่อขุดเจาะสำรวจและพัฒนาทรัพยากรพลังงานจากกลุ่มทุนต่างประเทศที่ทรงอิทธิพลระดับโลก ได้แก่:

• Chevron (สัญชาติสหรัฐอเมริกา)
  เป็นผู้ดำเนินกิจการหลักในแหล่งก๊าซธรรมชาติ “เอราวัณ” และมีบทบาททางเทคนิคและเงินลงทุนมหาศาลในพื้นที่ OCA
• TotalEnergies (สัญชาติฝรั่งเศส)
  เคยแสดงความสนใจในช่วงที่มีแนวโน้มว่าไทยและกัมพูชาอาจตกลงร่วมพัฒนาพื้นที่ทับซ้อนร่วมกัน
• PTT Exploration and Production หรือ PTTEP (สัญชาติไทย)
  บริษัทพลังงานหลักของรัฐไทย ซึ่งมีบทบาททั้งในฝั่งไทยและในการเจรจาด้านยุทธศาสตร์พลังงานที่อาจเชื่อมต่อกับพื้นที่ทับซ้อน
• KrisEnergy (เดิมสัญชาติสิงคโปร์ ปัจจุบันอยู่ภายใต้การปรับโครงสร้าง)
  เคยได้รับสัมปทานในน่านน้ำกัมพูชา โดยมีแผนพัฒนาพื้นที่ใกล้ชายแดนที่เชื่อมโยงกับ OCA

บทบาทของ CIA: ภูมินโยบายเบื้องลึกที่ไม่เคยเอ่ยนาม

แม้จะไม่มีหลักฐานปรากฏโดยตรงถึงการดำเนินการของ CIA หรือหน่วยข่าวกรองกลางของสหรัฐอเมริกาในกรณีพื้นที่ทับซ้อนระหว่างไทยกับกัมพูชา แต่จากบริบททางประวัติศาสตร์ในภูมิภาค อินโดจีนในช่วงสงครามเย็นและหลังสงครามเวียดนาม ทำให้การเคลื่อนไหวของหน่วยงานด้านความมั่นคงสหรัฐในภูมิภาคนี้เป็นสิ่งที่หลีกเลี่ยงไม่ได้

บริษัทพลังงานข้ามชาติของสหรัฐ เช่น Chevron มีสายสัมพันธ์ใกล้ชิดกับผลประโยชน์ด้านภูมิรัฐศาสตร์ของวอชิงตัน และในหลายกรณีที่ผ่านมา การเปิดพื้นที่พลังงานในต่างประเทศมักดำเนินควบคู่กับการขยายอิทธิพลของสหรัฐในระดับลึกผ่านทางเศรษฐกิจ การทูต และข่าวกรอง ทั้งนี้ยังมีบทวิเคราะห์จากอดีตเจ้าหน้าที่ข่าวกรองและนักวิชาการบางส่วนที่ตั้งข้อสังเกตถึงการสนับสนุนกลุ่มการเมืองในภูมิภาคที่เอื้อต่อแนวนโยบายของสหรัฐ ซึ่งอาจเชื่อมโยงกับการรักษาผลประโยชน์ทางพลังงานในพื้นที่นี้

ทางออกของปมขัดแย้ง: พลังงานจะเชื่อมร้อยหรือแยกพราก

ความพยายามเจรจาเรื่องพื้นที่ทับซ้อนมีมาอย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะแนวทาง “ร่วมพัฒนา” (Joint Development Area: JDA) ซึ่งเคยมีแบบอย่างสำเร็จในเขตพัฒนาร่วมไทย–มาเลเซีย (MTJA) อย่างไรก็ดี การตกลงลักษณะเดียวกันระหว่างไทยกับกัมพูชายังต้องเผชิญกับอุปสรรคทางการเมืองและความไม่ไว้วางใจระหว่างประเทศ

อย่างไรก็ตาม เมื่อพิจารณาภายใต้แรงกดดันด้านพลังงานโลก การเปลี่ยนผ่านสู่เศรษฐกิจสีเขียว และการแข่งขันของทุนพลังงานข้ามชาติ บวกกับวิกฤตการณ์ทางเศรษฐกิจหลังโควิด-19 ทั้งไทยและกัมพูชาอาจถูกผลักให้เข้าสู่โต๊ะเจรจาอย่างจริงจังมากขึ้นในอนาคต

บทสรุป: พลังงาน น้ำมัน และอนาคตของอธิปไตยทางทะเล

พื้นที่ทับซ้อนอ่าวไทยมิได้เป็นเพียงเส้นลวดลายบนแผนที่ หากแต่เป็นเวทีที่ผลประโยชน์ของรัฐ ทุนข้ามชาติ และนโยบายต่างประเทศถักทอกันอย่างแน่นหนา ในที่สุดอนาคตของพื้นที่แห่งนี้จะขึ้นอยู่กับว่า ผู้มีอำนาจในภูมิภาคจะเลือกหนทางแห่งความร่วมมือหรือการเผชิญหน้า และว่าพลังงานใต้ทะเลจะกลายเป็นเชื้อเพลิงของความขัดแย้ง หรือเป็นสะพานของการอยู่ร่วมอย่างสันติ โดยที่ทุกฝ่ายได้รับผลประโยชน์ที่ลงตัว ที่เป็นความพึงพอใจของทุกฝ่ายอย่างลงตัว หรือจะเป็นความขัดแย้งที่แย่งชิงทรัพยากรที่ต้องอาศัยความรุนแรงเพื่อเป็นการตัดสินข้อยุติของปัญหาของผลประโยชน์ในพื้นที่ทับซ้อนทางทะเลอ่าวไทย

อ้างอิง:

• U.S. Energy Information Administration (EIA)
• กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
• รายงานการประชุมคณะกรรมาธิการร่วมว่าด้วยเขตแดนทางทะเล ไทย–กัมพูชา
• บทวิเคราะห์ของ CSIS และ Stratfor
• ข่าวจาก Bangkok Post, Phnom Penh Post, The Diplomat
• Chevron Corporation Public Reports
• PTTEP Investor Relations
• TotalEnergies Company Reports
• ข้อมูลสัมปทานจากกรมเชื้อเพลิงธรรมชาติ กระทรวงพลังงาน